JEOLOJİK PUSULA KULLANIM KURALLARI

Pusula ile yapılan ölçme İşlemleri
Doğrultu Ölçülmesi
Pusula tabanının N-S çizgisine paralel bir kenarı, ölçülecek düzleme, örneğin tabaka yüzeyine bitiştirilir ve yuvarlak düzeç yardımıyla pusulanın tabanı yataylanır.

İğnenin N ile yaptığı dar açı okunur.

Okuma deftere kuzey yönünden yönler belirtilerek yazılır. Örneğin:

N45W veya N55E.

 b-)0 <j> < 90° ise; Bu genel bir durumdur. 

  • Bunun için pusula tabanın N-S doğrultusunu yönünü ölçeceğimiz doğrultuya paralel getirmek için düzgün yüzeyli bir parçadan (jeolog defteri) yararlanılır. 
  • Defterin bir kenarını ölçülecek yapı unsuruna çakıştırdıktan sonra defterin kapak düzlemi düşey duruma getirilir. 
  • Sonra pusulanın N-S'ye paralel kenarı defter kapağına birleştirilir.
  •  Pusula tabanı yataylanarak pusula okuma kuralına göre okuma yapılır ve yazılır. 
  • Eğer çizgisel yapı unsuru büyükse yapı unsuru üzerinde durarak pusulanın N-S doğrultusu ölçülecek doğrultuya paralel getirilir. 
  • Pusula yataylanarak okuma kuralına göre okuma işlemi yapılır.
  • Eğim açısının ölçümü düzlemsel ya­pı unsurlarında olduğu gibidir.
c-) j= 90° ise;
  • Eğim vektörü düşeydir. 
  • Bunun yatay bir düzlem üzerindeki dik izdüşümü ise bir noktadır. Dolayısıyla düşey durumdaki çizgisel bir yapı unsurunun yönü söz konusu olamaz. 
  • 90° lik eğimi ölçmekle uzaydaki duruş saptanmış olur.
3-) Nişan alma yöntemi ile eğim yönü ve eğim açısının ölçülmesi: Bazı durumlarda duruşunu ölçmek istediğimiz düzleme ulaşmamız mümkün olmayabilir ya da düzlem yeterince yüzeyleme vermeyebilir. Bu gibi durumlarda:
  • Düzlemin duruşu belli ancak aradaki dere veya uçurum nedeniyle ölçü yapacağımız yere gidemiyorsak nişan alma yöntemiyle pusulanın N-S doğrultusu ölçülecek doğrultuya paralel getirilir. 
  • Pusula düzeçlenerek pusula okuma kuralına göre değer okunur. Eğim yönü ve eğim açısı da aynı şekilde bulunabilir.



Pusula ile düzlemsel ve çizgisel yapı unsurlarının eğim yönü ve eğim açılarının ölçülmesi:
Eğim açısının büyüklüğüne göre bir yapısal unsur   f - 0° (yatay), 0 < f < 90° (eğik) veya f = 90°   (dik)   durumlarında bulunabilir.
1-)Düzlemsel yapı unsurlarında eğim yönü ve eğim açısının ölçülmesi :
  • Bu iş için pusula kapağı ölçülecek düzleme bitiştirilir. 
  • Eğer  düzlemin üzeri  düzgün değilse  jeolog defterinden yararlanılabilir. 
  • Pusula  tabanı  düzeç yardımıyla yataylanır ve pusula okuma kuralına göre  değer doğrudan okunur.   
Buna göre,
Eğik düzlemlerde (0° < f < 90°), mostra durumuna göre, düzleminin alt veya üst yüzeyinden ölçü alınması gerekebilir. Ancak her iki halde de ölçülen ve okunan OE' eğim yönü vektörüdür. Önemli olan pusula okuma kuralına uymaktır. 
Şayet pusula kapağı düzleme dayandırıldığında pusula tabanın N yi tabakanın eğim yönü tarafında ise okuma iğnenin kuzey ucundan yapılır. Aksi halde güney ucundan okunur. 
Eğim yönü bulunduktan sonra düzlemin eğim açısını ölçmek için:
  •  Pusula tabanı düşey duruma getirilip eğim vektörü üzerine yerleştirilir. 
  • Sonra pusula kutusu arkasındaki kol yardımıyla klinometrenin düzeci ortalanır ve eğim açısı  okunur. 
  • Eğer pusula tam olarak eğim vektörü üzerine konmaz ise ölçülen eğim açısı görünür eğim açısı (j) olur.



2-)Çizgisel yapı unsurlarının eğim yönü ve eğim açılarının ölçülmesi:
 a)j=0° ise: 
  • Bu durumda çizgisel yapı unsuru yatay bir doğru durumundadır. 
  • Bunun için pusulanın N-S’ ye paralel kenarı yapı unsuruna birleştirilir. 
  • Sonra kabarcıklı düzey yardımıyla pusula tabanı yataylanır ve iğnenin N veya S ucundan okuma yapılır. 
  • Eğer çizgisel yapı unsuru büyükse önce bunun üzerinde durup belli bir noktaya nişan alınarak pusulanın N-S doğrultusu yapısal unsurun (örneğin antiklinal ekseni) doğrultusu ile çakıştırılır. 
  • Bundan sonra pusula okuma kuralına göre okuma işlemi yapılır. Büyük yapılarda j ≠ 0 ise eğim yönü aynı şekilde ölçülebilir. Ancak bu durumda da pusula okuma kuralına dikkat edilmelidir