Ters faylar, fay düzleminin eğim açısına göre, değişik isimlerle ifade edilir. Eğim derecesi 45° den az olanlara küçük açılı ters fay, 45° den büyük olanlara büyük açılı ters fay, 10°-35° arasında olanlara bindirme (thrust), eğim açısı çok düşük olanlara da (0°-10°) örtü fayı veya nap (overthrust, nappe) denir.
Bir tabakanın ters-bindirme fayının etkisi ile kısalması (shortening)
Düşük açılı ters fayların eğimi genelde 30° civarındadır ve Bindirme Fayı adı
verilir.
- Genelde yaşlı birimler genç birimlerin üzerine gelir;
- Fayı da kesen düşey kesitte, stratigrafi tekrarlanır;
- Kıta kabuğunun kısalması ve kalınlaşması söz konusudur.
TERMİNOLOJİ
•Ters Fay, eğim miktarı > 45°
• Bindirme Fayı, eğim miktarı < 45° [30°]
• Üste-çıkan bindirme (overthrust): tavan bloğun aktif olduğu ters ve bindirme
fayları
• Alta-giren bindirme (Underthrust): taban bloğun aktif olduğu ters ve bindirme
fayları (yakınlaşan levha sınırları)
Her ölçekte gelişebilirler:
• en küçükleri boyunca gelişen atım miktarı milimetreden metreye kadar
değişebilir
• dağ ölçeğindeki ana bindirme zonlarında atım miktarı onlarca-yüzlerce
kilometreye çıkabilir
• yakınlaşan kıta sınırları gibi küresel ölçekli yapılarda atım miktarı binlerce kilometredir!
Bindirme fayları izole, tek bir yapı olarak gelişebilecekleri gibi birbirine paralel-yarıparalel çok sayıda fayı barından ‘fay zonları’ da olabilirler.
Üste-çıkan bindirme (overthrust) ve
Alta-giren bindirme (Underthrust):
Farklı doğrultu ve eğime sahip katmanların ters/bindirme faylar tarafından
kesilip, atılması sonucu gelişen görünürde ötelenmiş stratigrafi:
B. Faya paralel, fakat zıt yöne eğimli birimler
C. Tabaka doğrultusu faya verev, katmanlar faya zıt yönde eğimli
D. Tabaka doğrultusu faya verev, katmanlar fayla aynı yöne eğimli
E. Faya paralel ve aynı yönde eğimli (fakat daha yüksek açı ile) eğimli birimler
Bindirme Faylarıyla İlişkili Yapılar
Allokton birim: uzun mesafeler boyunca taşınıp, jeolojik olarak orjinal konumunda olmayan bindirme levhasına allokton, bu levhayı oluşturan kaya topluluklarına ise allokton birimler adı verilir.
Otokton birim: orijinal konumunu koruyan veya bu konumuna çok yakın duran geniş yayılımı olan kaya topluluğu! Bindirme fayının taban bloğunda yer alan bu birime otokton, içindeki kayaçlara ise otokton birimler adı verilir.
Klip: Düşük açılı bindirme fayının üzerindeki ‘bindirme levhası’nın erozyonu genelde taban bloğunun üzerinde allokton birimlerinin izole kalıntıları bırakır ki bunlar klip olarak adlandırılır. Klip, otokton birimler üzerinde duran allokton bindirme levhasının minimum kapsamını/dağılımını gösterir.
Pencere: Diğer durumlarda ise, erozyon bindirme levhasında bir çukur kazar; pencere adı verilen bu alanda bindirme fayının taban bloğunda yeralan otokton birimler veya diğer başka bir bindirme levhasına ait kayaçlar yüzeyler. Pencere bindirme levhasının dolayısıyla da allokton birimlerin altındaki taban bloğa ait birimler üzerinde ne kadar yayılım yaptığını gösterir.
Bindirme faylarınn harita görüntüsü oldukça düzensizdir; bu olgu:
(i) düşük açılı bir fayın topoğrafyanın düzensiz yapısı ile yapmış olduğu arakesit; veya
(ii) fay düzleminin kıvrımlanması ile açıklanabilir.
(iii) Kimi durumlarda ise fayın düzensiz yapısı fayın stratigrafiyi kestiği orijinal konumu da
yansıtıyor olabilir.
Bu nedenle bindirme faylarının yeryüzündeki izi çoğunlukla kavisli doğru veya eğri olarak belirir.
•Taban bloğun geometrisi katmanları arasındaki kayaç mukavemetinin bir fonksiyonudur. Güçlü kumtaşı ve kireçtaşı katmanları ile zayıf şeyl, kömür veya evaporit katmanları gibi
• Faylar zayıf katmanları genelde tabakalanmaya paralel sıyrılma/kayma düzlemleri’ olarak kullanır ⇒ fay düzlükleri (fault flat)
• Faylar kuvvetli/dayanıklı katmanları basamak şeklinde yukarı doğru keserler ⇒ fay rampaları (fault ramps)
Fay Rampası (ramp): Herhangi bir yapının tabakalar/katmanlar ile fayın bir açı yapacak şekilde buluştuğu bölümü
Fay Düzlüğü (flat): Herhangi bir yapıda tabakalar/katmanlar ile fayın birbirlerine paralel olduğu bölümü
BİNDİRME FAYI SİSTEMLERİ
İmbrike ve dupleks yapılarının oluşumunu gösteren diyagramlar.
- Andean-tipi yakınlaşan levhaların aktif kenarları (And Dağları, Laramide orojeni)
- Kenet kuşakları: Çarpışmalı orojenleri (Appalachlar, Alpler, Himalaya)
- Terslenmiş (inverted) rift havzaları (İspanya ve Fransa arasındaki Pireneler)
- Graviteye bağlı olarak gelişen kütle kaymalarının ürettiği büyüme faylarının düşük açılı alt kesimleri
- Büyük ölçekli kıvrımların kanatları
- Diyapirik yapıların kanatları
- Doğrultu atımlı faylar boyunca gelişen transpresyonel ortamlar:
- sıkışan büklüm
- sıkışan sıçrama
Andean-tipi yakınlaşan levhaların aktif kenarları
Kenet kuşakları: Çarpışmalı orojenler
Kenet Kuşakları
Büyük Ölçekli Kıvrımların İç Kısımları
Dipirlerin Kanatları
Diyapir sokulması ile oluşmuş çevresel bindirme fayları. (A) şematik harita; (B) şematik kesit.
Yerçekimine Bağlı Kayan Pekişmemiş Sedimanlar
ve Büyüme Fayları
Bindirme Fay Stilleri
- Temelin Dahil Olmadığı Stiller (Thin-skinned tectonics / basement-detached styles)
- Temelin Dahil Olduğu Stiller (Thick-skinned tectonics / basement-involved styles) Thin-skinned
- Bindirme fay sistemlerinin ana / taban bindirmesi vardır;
- Bu faydan daha yüksek açılı ikincil faylar imbrike deseni oluşturarak taban yapısından ayrılır;
- Temel bindirme sisteminin ana veya taban bindirmesi (dekolman) temelin üzerinde kayar;
- Taban bindirmesi zayıf birimlerin olduğu yerde gelişir;
- Sedimanter örtü faylanmaya dahil olur ve örtü altında kalan temel birimler bindirme fayları tarafından kesilmezler;
Thick-skinned: bindirme fayları temeli kesiyor!
