Bunların kaynağı da mağmadır ancak mağmatik taşlar yeryüzüne ulaşınca
güneşlenme, akarsu ve rüzgar aşındırması gibi çeşitli dış olaylarla karşılaşır
Bunun sonucunda denizlerde göllerde
akarsu boylarında çöllerde tortulanma yolu ile kat kat birikmiş yada
çökeltilerle oluşmuş taşlardır.
ÖZELLİKLERİ
Yapıları kristalli taneli değildir
İçlerinde fosil bulunabilir
Tabakalı bir yapıdadırlar
Asitten etkilenirler
Fosiller bulundukları ortam ile
yaşları hakkında bilgi verirler.
FİZİKSEL TORTUL TAŞLAR
Akarsu rüzgar buzul ve dalgaların
yeryüzündeki taşlardan kopardıkları parçaların çukur yerlerde birikmesi ve
doğal bir çimento ile yapışması sonucu oluşur.
Yapışık taşlar: breş,konglomera(Çakılkaya) ,kumtaşı(Gre)
Kil soyu taşlar: kil, mil, lös, kayağantaşı, marn
Dağınık taşlar: kumlar, çakıllar,tozlar, toprak
İri çakıllardan oluşanlara çakıl
taşı( konglomera)
Kum tanelerinden oluşanlara kum
taşı(Gre)
Kil tanelerinden oluşanlara kil
taşı(Şist)
Fiziksel tortul taşlar içindeki
taneler eğer köşeli ise Breş
adı
verilir.
NOT:
Volkanik olaylara bağlı olanlar; Krom, kurşun, demir, nikel, pirit
ve manganez,kurşun, alüminyum, bakır gibi madenler magmada erimiş haldedir.
Organik tortulanmaya bağlı olanlar;
Taş
kömürü, linyit ve petrol
oluşumu.
Kimyasal tortulanmaya bağlı
olanlar; Kaya
tuzu, jips, kalker, borasit ve potas yataklarının oluşumu.
BREŞ :
KİMYASAL TORTUL TAŞLAR
Suda eriyebilen kayatuzu, kalker,jips gibi kayaların önce suda erimesi daha
sonra çökelmesiyle meydana gelen taşlardır.
Traverten (küfekitaş), sarkıt dikit, tuz (kaya tuzu),
kireç taşı (kalker), tebeşir, dolomit, çakmaktaşı, boynuztaşı gibi.
Jips (Alçıtaşı) : Beyaz renkli, tırnakla çizilebilen
kimyasal tortul bir taştır. Alçıtaşı olarak da isimlendirilir.
Traverten : Kalsiyum biokarbonatlı yer altı sularının mağara
boşluklarında veya yeryüzüne çıktıkları yerlerde içlerindeki kalsiyum
karbonatın çökelmesi sonucu oluşan kimyasal tortul bir taştır.
Kalker (Kireçtaşı) : Deniz ve okyanus havzalarında,
erimiş halde bulunan kirecin çökelmesi ve taşlaşması sonucu oluşan taştır.
Çakmaktaşı (Silex) : Denizlerde eriyik halde bulunan silisyum
dioksitin (SiO2) çökelmesi ile oluşan taştır. Kahverengi, gri, beyaz, siyah
renkleri bulunur. Çok sert olması ve
düzgün yüzeyler halinde kırılması nedeniyle ilkel insanlar tarafından alet
yapımında kullanılmıştır.
KALKER :
ORGANİK TORTUL TAŞLAR
Canlıların (hayvan bitki) öldükten
sonra kalıntılarının çökelerek birikmesi ve zamanla taşlaşması sonucu oluşur.
Mercan kalkeri, turba, linyit,
taşkömürü, antrasit, asfalt, tebeşir gibi
Mercan Kalkeri : Mercan iskeletlerinden oluşan
organik bir taştır. Temiz, sıcak ve
derinliğin az olduğu denizlerde bulunur. Ada kenarlarında topluluk
oluşturanlara atol denir. Kıyı yakınlarında olanlar ise, mercan resifleridir.
Tebeşir : Derin deniz canlıları olan tek
hücreli Globugerina (Globijerina)’ların birikimi sonucu oluşur. Saf, yumuşak,
kolay dağılabilen bir kalkerdir. Gözenekli olduğu için suyu kolay geçirir.
Kömür : Bitkiler öldükten sonra bakteriler
etkisiyle değişime uğrar. Eğer su altında kalarak değişime uğrarsa, C (karbon)
miktarı artarak kömürleşme başlar. C miktarı % 60 ise turba, C miktarı % 70 ise
linyit, C miktarı % 80 – 90 ise taş kömürü, C miktarı % 94 ise antrasit adını alır.
