Kıtasal
Kabuğun Riftleşmesi
ve Yeni
Bir Okyanus Havzasının Oluşumu
Kapanma safhası
A-) Yiten
Okyanusal
Plaka, kıtasal plakanın kenarı üzerindeki sedimentleri
deforme eder
B-) Çarpışma
– İki
kıtasal kabuğun biraraya
gelmesi
C-) Çarpışma
sonrası: İki kıtasal plaka tamamen biraraya
gelir, ve aradaki okyanus kaybolur, dağ kuşakları oluşur
YAYILMA
MERKEZLERİ
Deniz
tabanı yayılmasının meydana geldiği ve genişlikleri 20 km ye kadar ulaşabilen,
uzaklaşma sınırlarıdır. Bu sınırlar boyunca okyanusal
plakalar oluşur ve oluşan kısımlar yayılma merkezlerine dik bir yönde ve eşit
hızlarla uzaklaşırlar.
Okyanus
Ortası Sırt Sistemleri
Figure 13-1. After Minster et al. (1974) Geophys. J. Roy. Astr. Soc., 36, 541-576.
Yayılma merkezlerinde meydana gelen
rift tektonizmasını kıtasal litosfer içerisinde
meydana gelen rift tektonizması ile karıştırmamak gerekir. Kıtasal
rift mevcut malzemenin çekme gerilmesi
altında uzayıp incelmesi ile oluşurken, yayılma merkezlerinde eksen boyunca
sürekli malzemenin ilave edilmesi esas etkendir.
Sırtlar kendi içinde iki gruba
ayrılır :
- Yavaş Yayılan Sırtlar: < 3 cm/yıl
- Hızlı yayılan sırtlar: > 4 cm/yıl
Hızlı ve Yavaş Yayılan Sırtların karşılaştırılması
Hızlı yayılan Sırt Yavaş yayılan sırt
Eksen vadisi yok Derin eksen vadisi var.
Önemli magmatizma Orta derece magmatizma
tam bir sekans(peridotit-gabro-bazalt) Eksikli sekans
YAYILMA
MERKEZLERİNDE MAGMATİZMA
Yayılma merkezlerinde gelişen okyanusal kabuk ve altındaki manto gerecenin oluşturduğu istif OFİYOLİT DİZİSİ olarak bilinmektedir.
Ofiyolitlerin Dünya üzerindeki Dağılımları :
- Avrupa ofiyolitleri Afrika ve Avrupa’nın çarpışması ile ilişkilidir
- Onlar Jurassik Tetis Okyanusu’nun kalıntılarını Temsil eder
Okyanusal Kabuk ve Üst Manto Yapısı
Tipik Ofiyolitik İstif
Ana
Element Kimyası
- Tipik bir okyanus ortası sırt bazaltı düşük K2O (< 0.2%) ve TiO2 (< 2.0%) ile olivin toleyittir.
Okyanus Ortası Sırt Bazaltlarının
Ana Element Jeokimyası
Olağan
kristalizasyon
sekansı:
olivin (±
Mg-Cr spinel),
olivin + plajiyoklas (±
Mg-Cr spinel),
olivin + plajiyoklas +klinopiroksen
Figure : After Bowen (1915), A. J. Sci., and
Morse (1994),
Basalts and Phase Diagrams. Krieger Publishers.
Sırtlar
altındaki mantodaki MORB magmaları için uyumsuz elementlerce zengin ve uyumsuz
elementlerce fakir kaynak bölgeri
vardır.
FN-MORB
(normal MORB) tüketilmiş
üst manto kaynaklıdır
sMg#
> 65: K2O
< 0.10 TiO2 < 1.0
FE-MORB
(zenginleşmiş
MORB, P-MORB
olarakta
bilinir)
zenginleşmiş
manto kaynaklıdır
sMg#
> 65: K2O
> 0.10 TiO2 > 1.0
İz
Element ve İzotop Jeokimyası
Okyanus Ortası Sırt Bazaltları için
Nadir Toprak Element Dağılımı
Schilling
et al. (1983) Amer.
J. Sci., 283, 510-586.
Mg
numarasına karşı La/Sm oranının kullanılarak MORB
tiplerinin ayrımı;
E-MORBs (kareler) ve N-MORBs (kırmızı
üçgenler):
•Sarı renkli olanlar Transtional (Geçiş) MORB
–E-MORBs
La/Sm > 1.8
–N-MORBs
La/Sm < 0.7
–T-MORBs
(transitional) ortaç
değerler
Schilling
et al. (1983) Amer.
J. Sci., 283, 510-586.
- N-MORBs: 87Sr/86Sr < 0.7035 ve 143Nd/144Nd > 0.5030, ® tüketilmiş manto kaynağı
- E-MORBs izotopik olarak biraz daha zenginleşmiştir® N-type ve E-type MORBs için farklı manto kaynaklarını destekler
Data
from Ito et al. (1987) Chemical
Geology, 62, 157-176; and
LeRoex et
al. (1983) J.
Petrol., 24, 267-318.