MAĞMATİK MADEN YATAKLARI
1) KROM YATAKLARI
Dünya Rezervleri
% 70’ i Güney Afrika
% 20’ si Zimbabwe’de
Kalan ~%10 ise Türkiye, Arnavutluk, Yugoslavya, Yunanistan, İran, Pakistan, Flipinler, Rusya,
Kazakistan 1982 yılında dünya kromit üretimi 7,6*106 ton dur. Bunun~%30’u G. Afrika tarafından, diğer kısmı ise Türkiye Arnavutluk ve SSCB tarafından karşılanmıştır. Son yıllarda Türkiye üretimi düşerken, özellikle Kazakistan’ın üretimi artmıştır.
Mineralojik Bileşim
Oksitler:
Kromit : FeCr2O4
Manyetit : Fe3O4
İlmenit : FeTiO3
ASİDİK SOKULUM KAYAÇLARINA BAĞLI MADEN YATAKLARI
Pegmatitik Evre ?
Pegmatit Nedir ?
Dayklar, mercekler ve damarlar halinde batolitlerin kenar kesimlerinde bulunan ve mağmatik kristalleşmenin son evrelerinde oluşan çok iri kristalli bir damar kayacıdır.
Pegmatit Nedir ?
Dayklar, mercekler ve damarlar halinde batolitlerin kenar kesimlerinde bulunan ve mağmatik kristalleşmenin son evrelerinde oluşan çok iri kristalli bir damar kayacıdır.
PORFİRİ YATAKLAR
İlksel Tanım : Porfiritik dokulu asidik kayaçlar içerisinde cevher minerallerinin saçılmış olarak bulunduğu yataklardır.
Modern tanım :Cevher minerallerinin saçılmış ve ağsal olarak olarak bulunduğu, tenör değerleri oldukça düşük, fakat rezervi o oranda büyük olan, mağmatik kayaçlara bağlı olarak oluşan epijenetik (sonradan oluşumlu) maden yataklarıdır.
Plaka tektoniği ile yakın bir ilişki içerisindedirler ve yaklaşan plaka sınırlarındaki aktif volkanik-plütonik yaylar içerisinde ortaya çıkaralar. Bu nedenle Amerika kıtasının batı kesimi porfiri yatakların en bol göründüğü bir ortamdır.
Modern tanım :Cevher minerallerinin saçılmış ve ağsal olarak olarak bulunduğu, tenör değerleri oldukça düşük, fakat rezervi o oranda büyük olan, mağmatik kayaçlara bağlı olarak oluşan epijenetik (sonradan oluşumlu) maden yataklarıdır.
Plaka tektoniği ile yakın bir ilişki içerisindedirler ve yaklaşan plaka sınırlarındaki aktif volkanik-plütonik yaylar içerisinde ortaya çıkaralar. Bu nedenle Amerika kıtasının batı kesimi porfiri yatakların en bol göründüğü bir ortamdır.
YÜZEYSEL AYRIŞMAYA BAĞLI MADEN YATAKLARI
Lateritik yataklar olarak da bilinen kalıntı tip yataklar kimyasal ayrışma sonucunda oluşurlar ve dolayısıyla oluşumları için yağış oranı yüksek ortamlar gereklidir.Bu nedenle, tropikal ve yarı tropikal bölgelerde gelişirler.Bu tür bölgelerde, kimyasal ve biyolojik ayrışma son derece yoğundur.
Gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farklılıkları, bitki köklerinin kökleri vasıtasıyla salgılayacağı asitler ve yine kökleri vasıtasıyla etrafındaki kayaca uyguluyacağı fiziksel basınç, kayaçların ayrışmasına katkıda bulunur. Kayaçların ayrışması sonucunda, bileşimlerinde bulunan mineraller serbest hale geçer. Serbestleşen bu minerallerle onlarla temasta bulunan çözeltiler arasında kimyasal reaksiyonalar gelişir.Bazı mineraller kolaylıkla çözünürken, bazıları da daha zor çözünür ve hatta çözünmez.
Çözünen bileşenlerden çözeltiye alınan elementlerden bir kısmı uzun süre çözeltide kalıp çok uzaklara kadar taşınabilirler, yani hareketlidirler.Buna karşın, bazı elementler ise çözeltide uzun süre kalmayıp hemen çökelme eğilimi gösterirler.(yani hareketsizdirler).
Böylece, kayaçların yoğun kimyasal ayrışması sonucunda, kolaylıkla çözeltiye geçebilen bileşenlerinin ayrılması ve ayrışma ortamından uzaklaşması, buna karşın zor çözeltiye geçen ( az hareketli veya hareketsiz) bileşenlerinin ise oksit ve/veya hidroksitler halinde ayrışma ortamında veya çok yakınında yığışım yapması sonucunda gelişen, ikincil demir-hidroksit, alüminyum-hidroksit veya her ikisi bakımından zengin toprağımsız görüntülü oluşuklara laterit denir. Lateritler, sadece Al içermesi durumunda boksit olarak adlandırılırlar. Boksit bir karmaşık litoloji olup diaspor, bigsit ve böhmit minerallerinin karışımından oluşur.
Gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farklılıkları, bitki köklerinin kökleri vasıtasıyla salgılayacağı asitler ve yine kökleri vasıtasıyla etrafındaki kayaca uyguluyacağı fiziksel basınç, kayaçların ayrışmasına katkıda bulunur. Kayaçların ayrışması sonucunda, bileşimlerinde bulunan mineraller serbest hale geçer. Serbestleşen bu minerallerle onlarla temasta bulunan çözeltiler arasında kimyasal reaksiyonalar gelişir.Bazı mineraller kolaylıkla çözünürken, bazıları da daha zor çözünür ve hatta çözünmez.
Çözünen bileşenlerden çözeltiye alınan elementlerden bir kısmı uzun süre çözeltide kalıp çok uzaklara kadar taşınabilirler, yani hareketlidirler.Buna karşın, bazı elementler ise çözeltide uzun süre kalmayıp hemen çökelme eğilimi gösterirler.(yani hareketsizdirler).
Böylece, kayaçların yoğun kimyasal ayrışması sonucunda, kolaylıkla çözeltiye geçebilen bileşenlerinin ayrılması ve ayrışma ortamından uzaklaşması, buna karşın zor çözeltiye geçen ( az hareketli veya hareketsiz) bileşenlerinin ise oksit ve/veya hidroksitler halinde ayrışma ortamında veya çok yakınında yığışım yapması sonucunda gelişen, ikincil demir-hidroksit, alüminyum-hidroksit veya her ikisi bakımından zengin toprağımsız görüntülü oluşuklara laterit denir. Lateritler, sadece Al içermesi durumunda boksit olarak adlandırılırlar. Boksit bir karmaşık litoloji olup diaspor, bigsit ve böhmit minerallerinin karışımından oluşur.
MAĞMATİK - HİDROTERMAL MADEN YATAKLARI
A) Porfiri Yataklar
C) Volkanojenik Masif Sülfit Yatakları
D) Kordileran Damar Tip Yataklar
B) SKARN YATAKLARI
Kelime olarak Tanım : Var olan bir ilksel kayacın sonradan metazomatik olarak değiştirilmesi ile oluşan yeni bir kayaç veya mineral grubudur.
Bilimsel olarak Tanım : Mağmatik kayaçların ( kireçtaşı veya dolo taşı gibi ) karbonatlı kayaçlar içine sokulum yapması sonucunda , mağmatik kaynaktan karbonatlı birime başta Si, daha az oranda da Al,Fe ve Mg ilave edilmesiyle, karbonatlı minerallerin başlıca Ca silikatlı ve Mg silikatlı minerallere dönüşmesi ile oluşan kayaçlardır.
Yani , SKARN = KALK - SİLİKATLI GANG
- Porfiri Cu
- Porfiri Mo
- Porfiri Sn
C) Volkanojenik Masif Sülfit Yatakları
D) Kordileran Damar Tip Yataklar
B) SKARN YATAKLARI
Kelime olarak Tanım : Var olan bir ilksel kayacın sonradan metazomatik olarak değiştirilmesi ile oluşan yeni bir kayaç veya mineral grubudur.
Bilimsel olarak Tanım : Mağmatik kayaçların ( kireçtaşı veya dolo taşı gibi ) karbonatlı kayaçlar içine sokulum yapması sonucunda , mağmatik kaynaktan karbonatlı birime başta Si, daha az oranda da Al,Fe ve Mg ilave edilmesiyle, karbonatlı minerallerin başlıca Ca silikatlı ve Mg silikatlı minerallere dönüşmesi ile oluşan kayaçlardır.
Yani , SKARN = KALK - SİLİKATLI GANG
HİDROTERMAL - EPİTERMAL MADEN YATAKLARI
HİDROTERMAL MADEN YATAKLARI
Oluşumları plütonik ve yarı derinlik kayaçlarının sokulumu ile ilişkili olan, çoğunlukla yüzeysel kökenli çözeltiler tarafından oluşturulan maden yataklardır.
Bu tür oluşuklarda cevher yerleşimi ya damar şeklinde veya belirli zayıf zonlar boyunca görülen ornatıma bağlı olarak gelişmiş yığınlar şeklindedir. Fakat en önemli olanlar damar tipi oluşuklardır.
Rezervleri çok değişken olabilir, ancak genellikle düşüktür. Bir bölgede birbirine yakın konumda çok sayıda damar tip maden yatağı gelişebilir. Volfram, kalay, altın, uranyum, kobalt ve gümüş günümüzde damar tip yataklardan işletilen metallerdir. Bunların yanı sıra bakır, kurşun ve çinko da damar tip yataklarda çok bol olarak bulunmakta olup, sadece yerel madenciler tarafından işletilmektedir.
SEDİMANTER MADEN YATAKLARI
Her hangi bir çökel havzasında, kimyasal veya klastik olarak oluşan malzemenin tortulaşması ile oluşan maden yataklarıdır. Daha çok demir ve mangan yatakları için önemlidir.
Sedimanter Demir Yatakları
Bir demir madeninin ekonomik olarak değerlendirilebilmesi için gereken tenör >%50
Fe’dir. Ayrıca, cevherde SiO2 ve Al2O3 gibi bileşikler kesinlikle istenmez. Bu tür bir
bileşim sadece sedimanter demir yataklarına özgüdür. Bunlardan en önemlisi bantlı
demir yataklarıdır.
Sedimanter Demir Yatakları
Bir demir madeninin ekonomik olarak değerlendirilebilmesi için gereken tenör >%50
Fe’dir. Ayrıca, cevherde SiO2 ve Al2O3 gibi bileşikler kesinlikle istenmez. Bu tür bir
bileşim sadece sedimanter demir yataklarına özgüdür. Bunlardan en önemlisi bantlı
demir yataklarıdır.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)