STRATİGRAFİ


Stratigrafi terimi, Latince; stratum (tabaka) ve graphein (çizmek)  kelimelerinden birleştirilerek türetilmiştir.
Stratigrafi, katmanların;

  • yaş ilişkileri,
  • ardalanması,
  •  yerel ve dünya ölçeğinde deneştirilmesi,
  • jeolojik kolondaki stratigrafik sırası ve kronolojik düzenlenmesi ile ilgilenen bir bilim dalıdır.
 Stratigrafi, ayrıca, katmanların; zaman ve mekândaki dağılımlarını ve  onları oluşturan olaylarıinceleyerek elde edilen litolojik verilerle ise Yerin;dış kabuğunun tarihini ve düzenini  yeniden kurmaya çalışır.

a-)Tabakalanma Tipleri




1-) Çapraz Tabakalanma:Ana çökelme yüzeyine eğimli laminalardan (öntakım laminaları, alın takım laminaları veya forset laminaları) oluşmuş tek bir çökel birimidir.Her bir çapraz tabaka, altındaki ve üstündeki diğer tabakalardan; aşınma yüzeyi, çökelmezlik veya karakterlerindeki ani değişimlerle ayrılır. 2 Türlü çapraz tabakalanma vardır ;

a-)Tablamsı (düzlemsel)-çapraz tabakalanma: İki boyutlu tabaka şekillerinin (çizgisel doruklu olanların) göç etmesiyle üretilir.

b-)Temel Jeolojik Kurallar




1-)Aynı biçimlilik (üniformitarianism) kuralı :Günümüzde yeryüzünde ve yer içinde meydana gelen olaylar, muhtemelen benzer şekilde geçmişte de meydana gelmiş ve gelecekte de devam edecektir”.Yani, “günümüz geçmişe anahtardır”.

2-)İlksel yatay konumluluk kuralı:İlksel yatay konumluluk kuralı ilk olarak 17. yüzyılın ikinci yarısında, Nicholas Steno (1638-1687) tarafından ortaya konmuştur.
Steno, tortuların başlangıçta yatay veya yataya yakın katmanlar oluşturacak şekilde depolandıklarını gözlemlemiştir. Yani, tortular veya tortul kayaçlar ilk çökeldiklerinde, tabakalanma düzlemleri yatay veya yataya yakın konumludur.

c-)Stratigrafik Kontaklar




Farklı litolojik birimler arasındaki düz veya düzensiz yüzeylere kontak veya dokanak denir.
Başlıca kontak türleri:

1-)İntruzif kontak: İntruzif kayaçların yan kayaçlar içine girmesi sonucu oluşurlar.Bu tür kontakların ayırtman özellikleri şunlardır:
  • Yan kayaçlarda metamorfizma izleri,
  • intrüzyon içinde yan kayaçtan türemiş anklavlar, 
  •  Kor kayaç kütlesinden yan kayacın içine doğru uzanan dayklar veya damarlar.
2-)Sedimanter kontak: Çökelme sonucu oluşan kontaklardır.uyumlu veya uyumsuz olabilirler.

a-)Uyumlu Kontaklar:Oluşum zamanının tümüyle temsil edildiği, herhangi bir eksikliğin olmadığı böyle bir diziye, uyumlu dizi veya istif denir.Uyumlu kontaklar dikey yönde; keskin veya derecelitipte olabilir.
  • Keskin kontaklar: Farklı litolojiler arasındaki geçişin keskin ve belirgin olduğu sınırlardır. Sedimanter çökelme ortam şartlarının aniden ve hızlı bir şekilde değişmesinin bir sonucu olarak gelişirler.
 
  • Dereceli (tedrici)  dokanak: Farklı litolojiler arasındaki geçişin dereceli olduğu sınırlardır. Sedimanter çökelme ortam şartlarının zaman içinde dereceli bir şekilde ,yani yavaş yavaş, değişmesinin bir sonucu olarak gelişirler. Dereceli dokanaklar iki şekilde olabilir;
İlerleyen (progresif) tedrici:Bir litolojinin tane boyutu, mineral bileşimi veya diğer fiziksel özellikleri giderek değişikliklere uğrayarak başka bir litolojiye geçişi sonucu oluşur.

Ardalanmalı:her iki birim geçiş zonunda ardışıklı olarak bulunur.


b-)Uyumsuz Kontaklar:   Jeolojik kayıttaki bir kesikliği ve/veya eksikliği ifade eden uyumsuzluklar tortulaşmada duraklama (çökelmezlik), erozyon veya her iki olayın birlikte etkileri sonucu meydana gelir ve uyumsuzluk düzlemi üzerine gelen genç tabakaları daha yaşlı tabakalardan ayırırlar.Bu olaylar, belli bir zaman sürecini temsil eden katmanların istif içinde temsil edilmemesini sonuçlar.

Uyumsuz katmanlar arasında bir açısal ilişkinin varlığı ya da yokluğu, katmanları birbirinden ayıran belirgin erozyonal bir yüzeyin olup olmadığı ve uyumsuzluk yüzeyinin altındaki kayaçların cinsine bağlı olarak dört çeşit uyumsuzluk yüzeyi belirlenmiştir. 

  • Açılı Uyumsuzluk 
  • Diskonformiti 
  • Parakonformiti 
  • Nonkonformiti
Uyumsuzluklar, uyumsuz katmanlar arasında açısal bir farklılığın olup olmamasına, bu katmanları ayıran belirgin bir erozyon yüzeyinin bulunup bulunmamasına ve uyumsuzluk yüzeyi altındaki kayaçların tabiatına göre teşhis edilirler.

Üç önemli uyumsuzluk şekli; Açısal uyumsuzluk, Diskonformiti ve Nankonformiti olarak ifade edilir.


Açısal Uyumsuzluk:

Açısal uyumsuzluklarda, uyumsuzluk yüzeyi üzerindeki birim genellikle bir taban konglomerası ile başlar ve bu taban konglomerasının çakılları arasında, daha yaşlı kayaçlarla birlikte, hemen altındaki birimden türemiş parçalar da bulunur. 

Tortulaşma sırasında, henüz pekişmemiş tortul katmanların herhangi bir nedenle kaymaları sonucu oluşan oturma (slump) yapılarında da, kayan kütle ile üstündeki ve altındaki katmanlar arasında belirgin bir açı farklılığı gelişir fakat bu bir açısal uyumsuzluk değildir.

Açısal Uyumsuzluk- Gelişim aşamaları:


  • Orojenez: Deniz tabanında çökelmiş katmanların tektonik olaylarla deformasyona uğrayarak su dışına çıkmaları. 
  • Erozyon  
  • Transgresyon ve genellikle bir taban konglomerası ile başlayan yeni bir tortulaşma.
  • Orojenez veya epirojenezle tekrar su dışına çıkma.
Diskonformiti

Uyumsuzluk yüzeyinin altındaki ve üstündeki birimlerin tabakalanma düzlemlerinin birbirine paralel olduğu, genç birimle yaşlı birim arasındaki dokanağın belirgin ya da düzensiz erozyonal bir yüzey olduğu uyumsuzluk çeşididir. Diskonformitiler onlarca metreye ulaşan rölyeflerin olduğu erozyonal yüzeylerde kolayca tanınabilir.

Diskonformiti yüzeyleri veya açılı uyumsuzluk yüzeyleri fosil toprak zonları (paleosol) ya da taban konglomeraları ile temsil edilebilirler. Diskonformitiler düşey yükselme ve bunu takip eden aşınmalar esnasında yatay kalan yaşlı kayaçların belli bir erozyon periyodu sonucunda oluştuğu kabul edilebilir.


Diskonformiti- Gelişim aşamaları:

  • Tortulaşma
  • Dikey yükselim veya deniz seviyesindeki düşme sonucu tortuların su dışına çıkması veya tortulaşmada duraksama. 
  • Erozyon veya çökelmezlik önceki tabakaların epirojenik olaylarla yükselip su dışına çıkmasıyla veya su altında, katmanların yataylılıkları bozulmadan, da meydana gelebilir.
  • Subsidans ve yeniden tortulaşma. 
  • Erozyona uğramış kayaçlar üzerine yeni tortuların gelmesi. 
  • Orojenez veya epirojenezle su dışına çıkma.

Parakonformiti:

Uyumsuzluk düzleminin altında ve üstündeki tabakaların paralel olduğu ve uyumsuzluk düzleminin gözle belirlenemediği ya da herhangi bir erozyonal yüzeyin tanımlanamadığı gizli uyumsuzluklardır. Parakonformitiler kolayca tanınamazlar. Bu yüzeyler fosil zonlarının yokluğu ya da keskin fauna değişmeleri gibi paleontolojik belirtilerden yola çıkılarak belirlenen kayıp katmanlara dayandırılarak tanımlanır.

Nonkonformiti:

Nankonformiti, kristalin (kor ve/veya metamorfik) kayaçlar ile bu kayaçları üstleyen daha genç tortul kayaçlardan ayıran bir erozyon yüzeyidir.

Nonkonformiti- Gelişim aşamaları :


  • Erozyona uğramış kristalin (metamorfik ve kor) kayaçlar. 
  • Transgresyon, genellikle bir taban konglomerası ile başlayan çökelme. 
  • Orojenez veya epirojenezle su dışına çıkma.






    d-)Tabakaların Alt-Üst Yüzeylerinin Saptanması



    Alt ve üst yüzeylerinde gelişen çeşitli yapı şekillerinden ve iç yapılarından (dokularından) yararlanarak tabakaların konumları ve dolayısıyla tortul dizilerin gençleşme yönü saptanabilir.  Alt-üst ölçütü olarak genellikle birincil tortul yapılardan yararlanılmasına karşın, bazı birincil kor yapılar ve tektonik kriterler de bu amaçla kullanılabilmektedir. 
    
    Birincil Tortul Yapılar:

    Alttan üste doğru gittikçe tabakaların gençleştiği yatay ve eğimli katmanlardan oluşan istiflere normal istif; Alttan üste doğru gittikçe tabakaların yaşlandığı devrik veya yatık katmanlardan oluşan istiflere ters istif denir.

    1-)Çapraz tabakalanma Çapraz laminalar tabaka üst yüzeyi ile daha büyük, tabaka alt yüzeyi ile daha küçük açılar oluştururlar.


    2-)Dereceli tabakalanma:Dereceli tabakalanma, tane boyutunun alttan üste doğru gittikçe inceldiği bir tabakalanma tipidir ve dolayısıyla da iri taneli kısım tabakanın altını, ince taneli kısım üstünü gösterir.

    3-)Kuruma çatlakları:Kuruma çatlakları, gel-git düzlüğü veya nehirlerin taşma düzlükleri gibi ortamlarda, ince taneli tortuların (kil, çamur), uzun süre atmosferik koşulların etkisinde kalmaları ve kuruyarak çatlamaları sonucu oluşurlar.

                                    


    4-)Neptuniyen dayklar:Düşey ekstansiyon kırıklarının üstten tortularla dolmasıyla oluşmuş sedimanter dayklara, neptuniyen dayk denir.

    5-)Ripıl marklar (Katman üstü kırışıklıklar):Ripıllar (katman üstü kırışıklıklar) hem silisiklastik hem de karbonat tortularının üst yüzeylerinde meydana gelen ve güncel çökelme ortamlarındaki tortularda yaygın olarak görülen tortul yapılardır. Bunlar hem su hem de rüzgâr taşımalarıyla oluşabilir.Rıpılların oluşumu: akıntı hızına akıntının derinliğine ve tortu tane boyuna bağlıdır.Rıpıllar;
    • nehirlerde,
    • haliçlerde,
    • gel-git düzlüklerinde,
    • delta kanallarında,
    • kıyı çizgisi boyunca ve
    sığ-denizel şelfler üzerinde oluşur.
    • Dalga Ripıl marklar:Dalgaların iki yönlü (ileri-geri) ritmik salınım hareketleri sonucu oluşmuş sivri zirveli ve yuvarlak oluklu, hemen hemen simetrik ripıllardır.
    • Akıntı ripıl-markları: Rüzgar ve su akıntıları gibi tek yönlü akıntılar, bir yüzü daha dik, asimetrik ripıllar oluştururlar.
    5-)Taban yapıları:Taban yapıları,  kumlu ve killi tabaka sınırlarında ağırlık, akıntı ve sürüklenme etkisiyle gelişirler. Genellikle türbiditler içindeki killi tabakaların üst yüzeylerinin herhangi bir cismin hareketi veya su akıntılarınca taşınan malzemeyle aşındırılması sonucu oluşturulan yiv, oluk veya çukurların, kum gibi kırıntılı materyalle doldurulması sonucu, bu katmanların alt kısmında gelişen yapılardır. Taban yapılarının en yaygın olanları Yük kalıpları ve Alev yapılarıdır.

    Yük Kalıbı:Hidroplastik bir çamur tabakası üzerine depolanan kum tabakasının düzensiz yük dağılımından dolayı çamur tabakası içerisine gömülmesi sonucu oluşurlar.

    Alev Yapısı :Çamur tabakasının kum tabakası içerisine sokulması sonucu da oluşurlar.

    
    6-)Fosiller:Farklı katmanlar farklı yaşta fosiller içerdiklerinden, paleontolojik yöntemlerle tortul katmanların yaşlarını ve dolayısıyla da katman konumlarını saptamak olasıdır.

    7-)Yağmur damlası izleri:Yağmur ve dolu taneleri, yumuşak tortular üzerine düştükleri zaman genellikle dairesel şekilli çarpma oyukları meydana getirirler. Ayrıca, tortuların içerdiği tuz kristallerinin erimesi sonucu da tabaka üst yüzeylerinde köşeli çukurlar oluşur.


    8-)Kanal yapıları:Özellikle nehirler tarafından çökeltilen tortuların depolanması sürecinde, erozyon ve depolanma olayları birbirini takip eder tarzda gelişir.

    9-)Çamur çakılları:Genellikle çamurlu çökeller üzerine çökeltilmiş kırıntılı çökeller, taşınma işlemi sırasında tabandaki çamurlu çökellerden parçalar kopararak içlerine alırlar.

    10-)Topak ve yastık yapıları:Topak ve yastık yapıları, çamur katmanları üzerine gelen kum katmanlarının, ağırlıklarından dolayı alttaki yumuşak çamur içine batması sonucu oluşan yumurtamsı veya küresel şekilli kumtaşı kütleleridir.

    e-)Birincil Kor Yapılar:



    Bir kor kayaç, komşu formasyonlardan daha yaşlı veya daha genç olabilir.
    Şayet kor kayaç daha yaşlı ise, komşu kayaçlarla olan dokanağı tektonik ya da uyumsuz olabilir. Kor kayaç, daha soğuk olan yan kayaçlarla kontak oluşturduğu için, dokanağa yaklaştıkça daha ince taneli bir dokuya sahip olabilir. Yan kayaçlardaki tabakalanma kor kayaçla olan dokanak boyunca kesilebilir

    1-)Vesiküller:Özellikle volkanik kayaçlarda, kayacın katılaşması sırasında, basınç azalması sonucu gelişen gaz veya buhar kabarcıklarının genişlemesi sonucu, oluşmuş küçük küresel ya da oval şekilli boşluklardır.

    2-)Yastık (pillov) lavlar:Özellikle bazik lavların su altında soğuyup-katılaşması sonucu oluşan yastık lavlar, içinde bulundukları tortul dizilerin gençleşme yönünü saptamada kullanılabilinir. Normal konumlu yastık lavlar, dışbükey üst ve içbükey alt kısımlara sahiptirler.  

    f-)Stratigrafi Sınıflama Prensibleri



    Geleneksel stratigrafi çalışmalarında genellikle 4 temel birim kategorisi kullanılmıştır. 
    1-)Litostratigrafi birimi: istiflenme yasasına (süperpozisyon ilkesi) uyan, kayaç özellikleri ve stratigrafik konum esasına göre ayırtlanan ve sınırlandırılan, genellikle tabakalı, tabla şekilli olan tek bir tabaka veya tabakalar topluluğudur.Sedimanter kayaçların fiziksel ve kimyasal özelliklerini inceleyerek onları haritalanabilir birimler şeklinde organize eder.Örnek: Berdiga Kireçtaşı.

    a-)Sınırlar:Litostratigrafi birimlerinin sınırları litolojik değişimlerin gözlendiği sınırlardır.
    Dolayısıyla, bir litostratigrafi biriminin alt, üst ve yanal sınırlarının belirlenmesinde, belirgin olan fiziksel bir özelliğin oldukça kesin bir şekilde değişmesi esas alınır.

    b-)Mertebeler:
    • Formasyon; Litostratigrafi sınıflamasının temel birimidir.
    • Üye; formasyonun bir alt bölümüdür.
    • Tabaka; formasyon ya da üye içerisinde ayrılmış en küçük litostratigrafi birimidir.
    • Grup; İki veya daha fazla sayıda formasyonu kapsayan bir litostratigrafi birimidir.
    • Üstgrup; Gruptan daha üst mertebede olan ve birden çok grubu içeren bir litostratigrafi birimidir.
    c-)Üye: formasyondan daha alt mertebede resmi bir litostratigrafi birimidir ve her zaman formasyonun bir parçasıdır. Formasyon içinde, kendisine komşu diğer birimlerden litolojik özellikleri bakımından ayırt edilebilir özelliktedir.

    d-)Tabaka(lar):Tabaka (veya tabakalar), tortul kayaçların en küçük resmi litostratigrafi birimidir.Bir tortul istif içindeki kömür damarları, volkanik tüf düzeyleri veya başka tür işaretçi katmanlar tipik örneklerdir.

    e-)Grup:ortak litoloji özellikleri olan, doğal ilişkili iki veya daha çok sayıda komşu formasyondan oluşan resmi bir litostratigrafi birimidir. Mertebece formasyonun bir üstünde bulunur.

    f-)Üstgrup:Belirgin ortak litoloji özellikleri olan iki veya daha çok sayıda komşu grup için üsgrup terimi kullanılır. Benzer şekilde üsgrup adı, coğrafya adı ve “üstgrup” teriminden oluşur.

    Litostratigrafi Birimlerinin Tanımlanmasında Göz önünde Tutulacak Kurallar:
    A-)Birimin adı
    • Uygun coğrafya terimleri
    • Adların tekrarlanması
    • Kurulmuş adların önceliği ve korunması
    • Heceleme farklılıkları ve adlama değişiklikleri
    • Farklı ülkeler ve farklı lisanlardaki adlar
    • Litostratigrafi birimlerinin adlandırılması
    B-)Stratotip (tip kesit): adlandırılmış bir jeolojik birim veya sınır için bir standarttır ve o birimin veya sınırın tanınması ve tanımlanmasında temeli oluşturur. 2 tip özelliğe ayrılır
    Birim stratotipi: Bir litostratigrafi veya kronostratigrafi biriminin tanımı için bu stratigrafik istifin en iyi geliştiği alandan örnek alınarak oluşturulan tip kesite, birim stratotipi denir. 
    Birim stratotipi, tabakalı bir birim için tip kesit; tabakalanması olmayan bir birim için tip alandır.

    C-).Tip yer (tip lokalite) ve tip alan :Bir stratigrafi biriminin ilk olarak tanımlandığı ve tip kesitlerinin bulunduğu coğrafik yere veya yöreye tip yer veya tip lokalite denir.Tip yeri içine alan coğrafik bölgeye de tip alan denir.

    D-)Litoloji özellikleri: Litoloji biriminin litolojik özellikleri ana hatları ile açıklanmalı ve ayrıca kendisini diğer komşu birimlerden ayıran özellikler vurgulanmalıdır. 

    E-)Kalınlık :Litostratigrafik birimin kalınlığı ve varsa kalınlık değişimleri belirtilmelidir. 
    Fosil topluluğu: Litostratigrafi biriminin fosil topluluğu hakkında bilgi verilmelidir.

    I-)Yaş :Litostratigrafi biriminin yaşına ilişkin bilgiler verilmelidir.

    J-)Deneştirme:Litostratigrafi birimi, daha önce tanımlanmış olan birimlerle deneştirilmelidir. Litodem Birimleri:Bir litodem birimi, kayaç özellikleri esasına göre ayırt edilmiş ve sınırlandırılmış olan, hakim olarak intruzif, aşırı derecede deforme olmuş, ve/veya şiddetli metamorfizmaya uğramış, tanımlanmış bir kaya kütlesidir.

    1-)Sınırlar:Litodem birimlerinin sınırları, litolojinin değiştiği yerlerden geçirilir.

    2-)Tip yeri:Litodem birimleri, gözlenebilir kayaç nitelikleriyle tanımlanır ve tanınırlar. Birimin yanal ve düşey değişimleri ile dokanak ilişkileri doğru bilgilere dayandırılmalıdır.

    3-)Sınıflama: Litodem birimleri sınıflamasında temel birim litodemdir. İki veya daha çok sayıda litodemden oluşmuş kaya topluluğuna takım adı verilir. Eğer takımdan daha yüksek mertebede bir birime gerek varsa, üstakım terimi kullanılır. Karmaşık ve karışık, mertebe olarak takım veya üstakıma karşılık gelir.

    4-)Karışık (Melanj):İki veya daha fazla kayaç çeşidi sınıfından (magmatik, metamorfik, tortul) oluşmuş birbirinden kopuk, ilksel ilişkileri korunmamış kaya topluluğu veya karışımıdır.

    5-)Karmaşık (Kompleks):İlksel ilişkileri korunmuş, genellikle magmatik ve metamorfik kayaç birimlerinin belirli bir sistem içerisinde, aynı cinsten olanların devamlılık gösterdiği tüm kayaç topluluğuna “Karmaşık” adı verilir.

    6-)Masif:İki veya daha fazla karmaşığın bir araya gelmesinden oluşan ve genellikle en az birkaç kilometre eninde ve boyunda olan birimlere “Masif” adı verilir. 

     2-)Biyostratigrafi birimi: fosil içeriğiyle tanımlanan ve ayırtlanan bir kaya kütlesidir.
    Fosil içeriklerine göre korele edilebilen birimleri organize eder.Örnek: Discoaster multiradiatus Ara Zonu. 

    Biyozon: bir veya daha çok sayıda fosil taksonunu içeren ve bu özelliğiyle komşu biyostratigrafi birimlerinden ayrılabilen bir kaya kütlesi olup, adını bu takson veya taksonlardan alır. Bir biyozonun tanımlanmasını olanaklı kılan ve zona adını veren fosillere zon fosili veya kılavuz fosil denir.
    Zon fosilleri ideal olarak;
    • hızlı evrimleşen (kısa yaşam menzili),
    •  geniş coğrafik dağılıma sahip olan (endemik değil pandemik),
    • mümkün olduğunca fasiyeslerden bağımsız olan,
    • kolay tanınabilen,
    • bol bulunan ve
    • genellikle korunabilmelerini olanaklı kılan güçlü sert kavkılara sahip olan fosillerdir. 
    Biyostratigrafi Birimlerinin Çeşitleri ve Sınır Tanımları:

    a-)Ara zonu (veya aszonu);Tek bir taksonun belgelenmiş en alt ve en üst bulunuşu arasındaki, bir taksonun belgelenmiş en alt bulunuşu ile başka bir taksonun belgelenmiş en üst bulunuşu arasındaki ve farklı iki taksonun belgelenmiş ardışık en alt bulunuşları veya ardışık en üst bulunuşları arasındaki aralık şeklinde olabilir. 3 ana tipi mevcuttur
    • Tek bir taksonun belgelenmiş en alt ve en üst bulunuşları arasındaki aralık Takson menzil zonu olarak tanımlanır.
    • Bir taksonun belgelenmiş en alt bulunuşu ve başka bir taksonun belgelenmiş en üst bulunuşu arasını içeren aralık. Bu aralık, farklı iki taksonun ortak menzillerini içeriyorsa (yani iki takson aşmalı ise), aşmalı veya ortak menzil zonu olarak adlandırılır.
    • Farklı iki taksonun belgelenmiş ardışık en alt bulunuşları veya ardışık en üst bulunuşları arasındaki aralık. Aralık, bir evrimsel soy içindeki ardışık belgelenmiş en alt bulunuşlar arasında olduğu zaman, soy zonu olarak adlandırılır.
    b-)Topluluk zonu:Bir topluluk zonu, üç veya daha çok sayıda taksonun birlikte bulunuşuyla ayırt edilen bir biyozondur. Topluluk zonu, mevcut fosillerin tümüne dayandırılabilir veya sadece belirli fosillere sınırlandırılabilir. 2 tip mevcuttur.
    • Topluluk zonu veya Senozon: Takson menzil sınırları dikkate alınmaksızın ayırt edilen zon.
    • Oppel zonu veya aşmalı menzil zonu: İkiden daha fazla sayıda taksonla ayırt edilen ve içerdiği ayırtman taksonlardan iki veya daha fazlasının belgelenmiş ilk ve/veya son bulunuşlarına dayandırılan sınırlara sahip olan zon.
    c-)Bolluk Zonu:Bir veya daha çok sayıda taksonun göreceli bolluğunun, sayısal olarak belirgin maksimumuyla tanımlanan bir biyozondur.

    3-)Kronostratigrafi birimi: aynı zaman süresinde oluşmuş tüm kayaçlar için materyal referansı olarak kullanılmak amacıyla oluşturulmuş bir kaya kütlesidir. Örnek: Devoniyen   Sistemi  Kronostratigrafi birimlerinin sınırları eş zamanlıdır, yani izokrondur. Kronostratigrafi, katmanları yaş ilişkilerine dayanan birimler halinde düzenlemeyi sağlar. Kronostratigrafi sınıflamasının amacı, kayaç birimlerinin jeolojik zaman (jeokronoloji) içerisindeki sıralanışlarını ortaya koymaktır.Bu zaman birimleri süresince oluşan tabakalar, yine en büyük mertebeden en küçüğe doğru;Eonotem, EratemSistemSeriKat,Askat 

    Kat: Jeolojik zamanın (jeokronolojinin) en küçük birimi olan “çağ” süresi içinde oluşmuş kayaçları kapsayan ve kronostratigrafi birimleri dizisinde en küçük mertebedeki kayaç topluluğuna "kat" adı verilir.

    Seri:Jeolojik zamanın bir devre’sinde (Epok) oluşmuş kayaçları kapsayan kronostratigrafi birimine “Seri” adı verilir.Mertebece “Kat”’dan büyük olup, iki veya daha fazla kat içerebilir.

    Sistem: Jeokronoloji zamanının belirli bir periyod (devir) süresi içinde oluşmuş bütün tabakalı kayaçların tümüne “sistem” adı verilir. Sistem, kronostratigrafi sınıflamasının temel birimidir.

    Eratem:iki veya daha fazla sistemden oluşan bir kronostratigrafi birimidir.

    Eonotem: kronostratigrafi birimleri içinde en büyük mertebedir.

    4-)Jeokronoloji birimi: bir kronostratigrafi biriminde korunmuş kaya kaydı esasına göre ayırt edilmiş bir zaman bölümüdür. Örnek: Devoniyen Devri.  Jeokronoloji sınıflamasında mertebeler büyükten küçüğe doğru;EonEra (Zaman), Periyod (Devir) , Epok (Devre)ÇağAsçağ
    Jeokronoloji Cetveli